Borderline kişilik bozukluğu (BKB); değişken ruh hâli, dürtüsellik, terk edilme korkusu ve benlik algısında sorunların görüldüğü bir kişilik bozukluğudur. ¹ BKB, 1980 yılında Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nın 3. Baskısında (DSM-III) resmi olarak bir kişilik bozukluğu şeklinde tanımlanmıştır.

Birçok kişi, “borderline (sınırda)” teriminin BKB’yi nasıl tanımladığını merak ediyor. Bu terimin kökeni ve kullanımının yıllarca tartışılmasının sebebi hakkında daha fazla bilgi edinelim.

Borderline kişilik bozukluğu için kullanılan “borderline” teriminin geçmişi

“Borderline (sınırda)” terimi, 1938’de ilk defa Amerikan psikanalist Adolph Stern tarafından kullanıldı. ² Stern, bu terimi terapide ilerleme göstermeyen ve belirtileri psikoz veya nevroz sınıflandırmalarının hiçbirine uymayan hasta grubunu tanımlamak için kullandı. ³

O zamanlar psikozlu hastaların tedavi edilemeyeceği düşünülürken, nevrozlu hastaların tedavi edilebileceği düşünülüyordu. ⁴

Bu terim, bir tür “borderline şizofreni” gözlemlenen hastalar için kullanılıyordu. ⁴

1970’lerden itibaren, daha derin bir BKB anlayışı oluşmaya başladı. Psikanalist Otto Kernberg, psikoz ve nevroz arasındaki kişilik örgütlenmesini tanımlamak için “borderline” terimini kullandı. ⁴

Borderline kişilik örgütlenmesinden muzdarip kişiler, kaygıdan kaçınmak için kullanılan ve gelişimsel olarak ilk ortaya çıkan savunma mekanizmaları adı verilen ilkel psikolojik savunmalara sahip kişiler olarak tanımlanıyordu. ⁵ Her şeyi “iyi” veya “kötü” olarak nitelendirme veya bölmenin yanı sıra; yansıtmalı özdeşim, yansıtma veya kendi olumsuz özelliklerini başkalarına yükleme de bu savunma mekanizmalarının örnekleri arasında yer alıyordu. ⁶

Kişilik örgütlenmesi, değişkenlik ⁷ durumu ve kişinin benlik algısı ile ilgili sorunlar yaşaması gibi belirtiler ile saptanıyordu.⁸

 Çok zaman geçmeden, BKB olan kişileri tanımlamak üzere aşağıdaki belirti örüntüleri ortaya çıkmaya başladı: ⁹ 

• Değişken benlik algısı: Kişinin hayatta yapmak istedikleri ve ilgi duyduğu şeylerde değişikliklerin oluştuğu bir kişilik bozukluğudur ¹⁰
• Hızlı ruh hâli değişimleri: Anksiyete, öfke ve yoğun disfori görülebilir ¹¹
• Terk edilme korkusu: Kişinin, kendisini terk etmesinden korktuğu kişilerle ilişkisini sonlandırmasına veya başkalarına sıkıca bağlanmasına neden olabilir. ¹² Bu durum, kişinin kendine zarar vermesine veya intihara yönelik davranışlar sergilemesine neden olabilir¹¹
• Hem kendine zarar vermeye hem de intihara yönelik düşüncelere güçlü eğilim: Kişi, kendini kesme veya başarılı olabileceği bir konuda kendi kendine engel olma gibi ¹² kendine zarar verecek düşünceler veya hareketler sergileyebilir ¹

Günümüzde borderline kişilik bozukluğu

Günümüzde BKB hakkında daha fazla şey biliniyor. BKB, genç yetişkinlik döneminde başlayan, ev veya iş yeri gibi farklı ortamlarda ortaya çıkan, yoğun duygu durumları ve ilişkilerde davranış değişkenliği ile nitelenen bir bozukluk olarak kabul ediliyor. ¹³ Ayrıca uzmanlar, BKB’nin güçlü bir genetik bileşeni olduğunu fark etti. ¹⁴

DSM-5’te BKB

DSM-5’e göre, kişiye BKB tanısı konulması için kişinin belirli ölçütleri karşılıyor olması gerekir. ¹⁵ Bu ölçütler aşağıda verilmiştir:

• Kişiler arası ilişkiler, benlik algısı ve duygularda tekrarlayan değişkenlik örüntüleri
• Gerçek veya hayalî terk edilme durumlarından kaçınmak için aşırı çaba gösterme
• Kişinin kendisine zarar vermesine neden olan dürtüsellik
• Tekrarlayan intihara yönelik davranışlar veya kendine zarar verme
• Kronik boşluk hissi
• Uygunsuz ve yoğun öfke
• Gerçeklik algısındaki değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkan kısa süreli stres

BKB olan bir kişi bu belirtilerin hepsini göstermeyebilir. Ayrıca, DSM-5’e göre kişiye tanı konulabilmesi için listelenen dokuz ölçütten en az beş tanesini karşılıyor olması gerekir. ¹¹

BKB, hayatınızı her yönde etkileyebilir ve size kontrolden çıktığınızı hissettirebilir. Depresyon, anksiyete ve öfke gibi başa çıkılması zor ve yoğun duygular yaşayabilirsiniz. Kim olduğunuzu sorgulayabilir ve özdeğerinizden şüphe duyabilirsiniz. Bir işi veya ilişkiyi sabit bir şekilde sürdürmek zor olabilir. ¹⁶

BKB ile yaşamak gerçekten de zor olabilir ve kişiyi soyutlanmış hissettirebilir. ¹⁷ Ancak, bu belirtilerle başa çıkmaya yardımcı olacak bir tedavi mevcuttur.

Devam eden tartışma 

“Borderline” terimi yıllardır tartışılmaktaydı. Birçok uzman, BKB’nin yeniden adlandırılmasını talep etti, çünkü “borderline” teriminin çağ dışı ve damgalayıcı bir terim olduğuna inanıyorlardı. Bazıları, BKB’nin kişilik bozukluğu olarak değil, duygudurum bozukluğu veya kişilik bozukuğu olarak tanımlanması gerektiğine inanıyordu. ⁷

Ayrıca 2007’de yapılan bir anket, anketi tamamlayan 96 kişilik bozukluğu uzmanından sadece %31,3’ünün DSM-5’teki “borderline kişilik bozukluğu” isminin olduğu hâliyle kalmasını istediğini ortaya çıkardı. ¹⁸

Yeni isim önerileri aşağıdaki gibiydi:

• Duygusal Yoğunluk Bozukluğu ¹⁹
• Duygusal Düzensizlik Bozukluğu 
• Dislimbi ²⁰

BKB tanısının konulması sizin için ne anlama gelir?

“Borderline” terimine çok fazla takılıp kalmamak önemlidir. Bu eski bir terimdir ve gelecekte değişebilir. Bunun yerine, doğru şekilde tedavi görebileceğiniz bir doktor veya terapistle çalışmaya ve belirtilerinizle başa çıkabilmek için tüm sorularınızın cevaplandığından emin olmaya odaklanın. 

Belirtileri bipolar bozukluk, ²¹ depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi diğer durumlarla ile örtüştüğünden, BKB vakalarına sıklıkla yanlış tanı konulmaktadır. Dolayısıyla borderline (sınırda) kelimesi, borderline kişilik bozukluğunun ayırt edici özellikleri bulandırarak diğer birçok durumun sınırında durduğu gerçeğini yeterli şekilde tanımlıyor olabilir. ⁷

Verywell’den Bir Söz

“Borderline” terimi, BKB için yanlış bir adlandırma olabilirken araştırma, 1970’ten beri bu durum ile ilgili birçok şeyi ortaya çıkardı. Psikoterapi ve ilaç tedavisi gibi BKB belirtileriyle başa çıkmanıza yardımcı olabilecek tedavi yöntemlerinin varlığından şüpheniz olmasın.

Eğer sizin veya bir yakınınızın BKB olma ihtimali varsa, ruh sağlığı uzmanına danışmayı ertelemeyin. Ruh sağlığı uzmanları, sizin için doğru olan bir tedavi planı hazırlamanıza yardımcı olabilirler.

Referanslar

¹Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD).

²Biskin RS, Paris J. Diagnosing borderline personality disorder. CMAJ. 2012;184(16):1789-1794. doi:10.1503/cmaj.090618

³Stern A. Psychoanalytic investigation of and therapy in the border line group of neuroses. The Psychoanalytic Quarterly. 1938;7(4):467-489. doi:10.1080/21674086.1938.11925367

⁴Gunderson JG. Borderline personality disorder: Ontogeny of a diagnosis. Am J Psychiatry. 2009;166(5):530-539. doi:10.1176/appi.ajp.2009.08121825

⁵APA Dictionary of Psychology. Primitive defense mechanisms.

⁶APA Dictionary of Psychology. Projective identification.

⁷National Collaborating Centre for Mental Health (UK). Borderline personality disorder: Treatment and management. British Psychological Society (UK); 2009.

⁸Chen C, Hewitt PL, Flett GL, Roxborough HM. Multidimensional perfectionism and borderline personality organization in emerging adults: A two-wave longitudinal study. Personality and Individual Differences. 2019;146:143-148. doi:10.1016/j.paid.2019.04.011

⁹Gunderson JG, Weinberg I, Choi-Kain L. Borderline personality disorder. FOC. 2013;11(2):129-145. doi:10.1176/appi.focus.11.2.129

¹⁰Gold N, Kyratsous M. Self and identity in borderline personality disorder: Agency and mental time travel. J Eval Clin Pract. 2017;23(5):1020-1028. doi:10.1111/jep.12769

¹¹American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. Arlington, VA: American Psychiatric Association; 2013.

¹²National Institute of Mental Health. Borderline personality disorder.

¹³Dixon-Gordon KL, Peters JR, Fertuck EA, Yen S. Emotional processes in borderline personality disorder: An update for clinical practice. J Psychother Integr. 2017;27(4):425–438. doi:10.1037/int0000044

¹⁴Amad A, Ramoz N, Thomas P, Jardri R, Gorwood P. Genetics of borderline personality disorder: Systematic review and proposal of an integrative model. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2014;40:6-19. doi:10.1016/j.neubiorev.2014.01.003

¹⁵Bach B, Sellbom M. Continuity between DSM-5 categorical criteria and traits criteria for borderline personality disorder. Can J Psychiatry. 2016;61(8):489–494. doi:10.1177/0706743716640756

¹⁶Johns Hopkins Medicine. Borderline personality disorder.

¹⁷Pucker HE, Temes CM, Zanarini MC. Description and prediction of social isolation in borderline patients over 20 years of prospective follow-up. Personal Disord. 2019;10(4):383-388. doi:10.1037/per0000337

¹⁸Bernstein DP, Iscan C, Maser J, Boards of Directors of the Association for Research in Personality Disorders, International Society for the Study of Personality Disorders. Opinions of personality disorder experts regarding the DSM-IV personality disorders classification system. J Pers Disord. 2007;21(5):536-551. doi:10.1521/pedi.2007.21.5.536

¹⁹University of Iowa Hospitals & Clinics. Borderline personality disorder: Frequently asked questions.

²⁰Zeichner S. Borderline personality disorder: implications in family and pediatric practice. J Psychol Psychother. 2013;03(04). doi:10.4172/2161-0487.1000122

²¹Eskander N, Emamy M, Saad-Omer SM, Khan F, Jahan N. The impact of impulsivity and emotional dysregulation on comorbid bipolar disorder and borderline personality disorder. Cureus. 12(8). doi:10.7759/cureus.9581

---

Yazının İngilizce orijinali: https://www.verywellmind.com/borderline-personality-disorder-meaning-425191 (14 Nisan 2022)

Kristalyn Salters-Pedneault, Ph.D tarafından yazılmış, Dr. Steven Gans tarafından tıbbi olarak incelenmiştir.